درمان شقاق با دیلاتاسیون، یکی از روش‌های درمانی شناخته شده و قدیمی است که با هدف کاهش فشار دریچه مقعد و تسریع فرآیند بهبود ترک‌های ایجاد شده در ناحیه مقعد به کار گرفته میشود. این روش، با وجود سابقه طولانی، همچنان به دلیل سادگی و اثربخشی نسبی، مورد توجه برخی متخصصان قرار دارد.
اما آیا دیلاتاسیون بهترین گزینه درمانی است؟ عوارض احتمالی آن چیست و چگونه میتوان بهترین نتیجه را از این درمان گرفت؟ در این مقاله، به طور جامع و دقیق به بررسی همه جوانب درمان شقاق با دیلاتاسیون خواهیم پرداخت تا شما را در انتخاب آگاهانه و علمی یاری کنیم.
مقدمه:
شقاق مقعد یکی از بیماری‌های شایع و آزاردهنده ناحیه مقعد است که کیفیت زندگی بیماران را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. بسیاری از بیماران به دنبال درمانهای موثر و کم‌عارضه هستند و روش‌های مختلفی برای رفع این عارضه معرفی شده است.
در این میان، درمان شقاق با دیلاتاسیون به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین روش‌های جراحی، همچنان مورد توجه است؛ اما سوال اینجاست که این روش چه مزایا و معایبی دارد، عوارض آن چیست و آیا هنوز هم بهترین گزینه درمان شقاق محسوب میشود یا خیر؟
در این مقاله قصد داریم به طور جامع و علمی به بررسی کامل درمان شقاق با دیلاتاسیون، مراحل انجام آن، عوارض احتمالی، هزینه‌ها، مراقبت‌های پس از عمل، تفاوت‌های آن با روش‌های نوین مانند لیزر و نکات مهمی که باید هر بیمار بداند بپردازیم.
همچنین مطالبی درباره علت ایجاد شقاق، انواع شقاق حاد و مزمن، درمان خانگی شقاق، پیشگیری از آن و سایر روش‌های بدون جراحی ارائه خواهیم داد.
شقاق مقعدی چیست؟ | علت ایجاد شقاق مقعدی
شقاق مقعدی (یا فیشر مقعدی) به ترک یا شکاف کوچکی گفته میشود که در لایه نازک و حساس پوشاننده کانال مقعد ایجاد می‌گردد. این ترک باعث ایجاد درد بسیار شدید هنگام دفع مدفوع، سوزش و گاهی خونریزی میشود.
علل شایع ایجاد شقاق عبارتند از:
-
فشار زیاد روی دریچه مقعد به علت یبوست مزمن و دفع سخت
-
اسهال طولانی مدت و تحریک مکرر مخاط
-
آسیب‌های ناشی از زایمان طبیعی
-
عفونت‌های ناحیه مقعد
-
بیماری‌های التهابی روده
-
فشارهای روحی و اضطراب که باعث گرفتگی عضلات اسفنکتر میشود
شقاق به دو نوع حاد و مزمن تقسیم میشود:
-
شقاق حاد: ترک‌های سطحی و جدید که کمتر از ۶ هفته طول می‌کشند و معمولاً با درمانهای غیرجراحی و خانگی قابل بهبود هستند.
-
شقاق مزمن: ترک‌های عمیق‌تر و طولانی‌مدت که بهبودی آن‌ها بدون مداخلات جراحی دشوار است و نیاز به درمان تخصصی دارد.
روش‌های درمان شقاق: نگاه کلی
درمان شقاق بسته به نوع و شدت بیماری متفاوت است. گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر است:
-
درمان خانگی و دارویی برای شقاق حاد
-
درمان بدون جراحی مثل بوتاکس یا پمادهای موضعی
-
درمان جراحی با روش‌هایی مانند دیلاتاسیون، اسفنکتروتومی، لیزر، فلپ پیشرفته و فیشرکتومی
دیلاتاسیون چیست و چگونه در درمان شقاق به کار می‌رود؟
دیلاتاسیون به معنای باز کردن و کشیدن دریچه مقعد برای کاهش فشار عضله اسفنکتر داخلی است. در روش درمان شقاق با دیلاتاسیون، جراح با استفاده از دست یا ابزارهای مخصوص، دریچه مقعد را به آرامی باز می‌کند تا اسفنکتر شل شده و مدفوع راحت‌تر عبور کند. این کاهش فشار، به بهبود ترک مقعد کمک کرده و درد بیمار کاهش می‌یابد.
عمل دیلاتاسیون معمولا تحت بیهوشی عمومی یا بیحسی موضعی انجام میشود. این روش جزو قدیمی‌ترین روش‌های جراحی است که سابقا به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گرفت. با این حال، به دلیل عوارض احتمالی، امروزه کمتر مورد استقبال است و اغلب با روش‌های کم‌تهاجمی‌تر مانند لیزر جایگزین شده است.
مراحل انجام عمل دیلاتاسیون
-
آماده‌سازی بیمار: بیمار به اتاق عمل منتقل شده و بیهوشی یا بیحسی موضعی انجام میشود.
-
باز کردن دریچه مقعد: جراح با دقت و به آرامی دریچه مقعد را با انگشت یا ابزار مخصوص باز می‌کند تا اسفنکتر داخلی کشیده شود.
-
استفاده از مایعات نرم‌کننده: برای جلوگیری از آسیب به بافت‌ها، از مایعات و ژل‌های نرم‌کننده استفاده میشود.
-
قرار دادن اسفنج یا پانسمان: جهت جلوگیری از خونریزی و کمک به ترمیم ترک، ممکن است پانسمان کوچکی در محل قرار گیرد.
-
پایان عمل و مراقبت‌های پس از عمل: بیمار به ریکاوری منتقل میشود و دستورالعمل‌های مراقبتی داده میشود.
مزایا و دلایل انتخاب دیلاتاسیون برای درمان شقاق
-
روشی ساده و سریع که در مراکز جراحی عمومی قابل انجام است.
-
کاهش فشار عضلات اسفنکتر و تسهیل دفع مدفوع
-
مناسب برای بیمارانی که امکان جراحی پیچیده‌تر ندارند
-
هزینه کمتر نسبت به روش‌های نوین مانند لیزر
عوارض و خطرات درمان شقاق با دیلاتاسیون
هر روش درمانی عوارض احتمالی دارد که در دیلاتاسیون شامل موارد زیر است:
-
بی‌اختیاری مدفوع یا گاز روده: کشش بیش از حد عضله اسفنکتر می‌تواند باعث ضعف و کاهش کنترل شود. گزارش شده که ۱۲ تا ۲۷ درصد بیماران ممکن است به این عارضه دچار شوند.
-
پارگی یا آسیب بافتی: باز کردن بیش از حد دریچه ممکن است به بافت مقعد آسیب برساند.
-
خونریزی و التهاب پس از عمل
-
بازگشت مجدد شقاق: به دلیل اینکه این روش تنها فشار را کاهش می‌دهد و علت اصلی را برطرف نمی‌کند، امکان عود بیماری وجود دارد.
-
درد و ناراحتی: ممکن است بیمار تا چند هفته درد داشته باشد.
مراقبت بعد از دیلاتاسیون شقاق
مراقبت‌های دقیق پس از عمل برای کاهش عوارض و افزایش موفقیت درمان بسیار مهم است:
-
مصرف داروهای نرم‌کننده مدفوع جهت جلوگیری از یبوست
-
رعایت رژیم غذایی پرفیبر و نوشیدن آب کافی
-
شست‌وشوی ناحیه مقعد با آب گرم و رعایت بهداشت
-
پرهیز از نشستن‌های طولانی و فعالیت‌های سنگین
-
مراجعه به پزشک در صورت بروز درد شدید، خونریزی یا هر علامت غیرعادی
-
استفاده از داروهای تجویزی و ضد التهاب در صورت لزوم
هزینه درمان شقاق با دیلاتاسیون چقدر است؟
هزینه درمان بسته به چند عامل متفاوت است:
-
تخصص و تجربه پزشک
-
محل انجام عمل (کلینیک یا بیمارستان)
-
نوع بیهوشی یا بیحسی
-
مراقبت‌های پس از عمل
-
نیاز به درمانهای تکمیلی یا مجدد
هزینه درمان شقاق با دیلاتاسیون چقدر است؟
هزینه عمل دیلاتاسیون به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله تخصص پزشک، نوع کلینیک یا بیمارستان، هزینه بیهوشی و تجهیزات پزشکی و همچنین مراقبت‌های پس از عمل. به طور متوسط در ایران، هزینه این عمل بین 3 تا 8 میلیون تومان متغیر است.
با اینکه این هزینه معمولاً کمتر از روش‌های پیشرفته‌تر مانند لیزر (که حدود 7 تا 20 میلیون تومان هزینه دارد) است، اما باید در نظر داشت که به دلیل احتمال عود شقاق و نیاز به درمانهای تکراری یا مکمل، هزینه نهایی ممکن است بیشتر شود.
بنابراین، در انتخاب روش درمانی علاوه بر هزینه اولیه، میزان اثربخشی و احتمال تکرار درمان را نیز مد نظر قرار دهید تا بهترین تصمیم را بگیرید.
تفاوت لیزر و دیلاتاسیون شقاق؛ کدام روش بهتر است؟
-
لیزر شقاق: یک روش نوین و کم‌تهاجمی است که با دقت بالا و بدون نیاز به باز کردن دستی دریچه، بافت آسیب‌دیده را ترمیم می‌کند. درد و عوارض بسیار کمتر است و دوره نقاهت کوتاه‌تر است.
-
دیلاتاسیون: روشی ساده‌تر اما پرعارضه‌تر که ممکن است باعث بی‌اختیاری و آسیب به عضلات شود. درد بیشتری دارد و احتمال عود بیماری بالاتر است.
اکثر متخصصان درمان با لیزر را ترجیح می‌دهند؛ ولی انتخاب روش باید براساس شرایط بیمار و نظر پزشک انجام شود.
درمان خانگی شقاق؛ راهکارهای کمکی و پیشگیرانه
در مراحل اولیه بیماری، درمانهای خانگی می‌توانند کمک‌کننده باشند:
-
مصرف آب و فیبر زیاد برای نرم کردن مدفوع
-
نشستن در وان آب گرم (کمپرس گرم) برای کاهش درد و التهاب
-
استفاده از پمادهای موضعی ضد التهاب و بیحسی
-
اجتناب از زور زدن هنگام دفع مدفوع
-
حفظ بهداشت ناحیه مقعد
این روش‌ها در شقاق حاد موثرند اما در شقاق مزمن باید حتما به پزشک مراجعه شود.
پیشگیری از شقاق مقعدی؛ نکاتی برای حفظ سلامت
-
داشتن رژیم غذایی متعادل و پر فیبر
-
نوشیدن آب کافی
-
ورزش منظم
-
پیشگیری از یبوست و اسهال مزمن
-
پرهیز از نگه داشتن مدفوع
-
رعایت بهداشت مقعد
درمان بدون جراحی شقاق؛ گزینه‌های پزشکی
برای بیمارانی که نمی‌خواهند جراحی کنند یا در مراحل اولیه‌اند، گزینه‌هایی وجود دارد:
-
پمادهای گشادکننده اسفنکتر
-
تزریق بوتاکس در عضله اسفنکتر
-
درمان دارویی و مراقبت‌های خانگی
-
رژیم غذایی و اصلاح عادات دفع
جدول مقایسه روش‌های درمان شقاق
| روش درمان | میزان درد و ناراحتی بعد از درمان | هزینه درمان | مدت زمان نقاهت و بازگشت به زندگی عادی | عوارض و ریسک‌های احتمالی | درصد موفقیت و بهبود |
|---|---|---|---|---|---|
| دیلاتاسیون | متوسط تا زیاد؛ درد بعد از عمل رایج است | پایین‌تر از روش‌های نوین | حدود ۲ تا ۴ هفته؛ درد تا چند هفته ادامه دارد | خطر بی‌اختیاری مدفوع (تا ۱۲-۲۷٪)، پارگی بافت، خونریزی، عود مجدد | حدود ۶۰-۷۰٪ (بسته به شرایط بیمار) |
| لیزر | کم؛ درد و ناراحتی بسیار کمتر | بالاتر از دیلاتاسیون | کوتاه؛ معمولاً چند روز تا یک هفته | عوارض کم، احتمال عفونت پایین، ریسک بسیار کم بی‌اختیاری | حدود ۸۵-۹۵٪ (بالاترین نرخ موفقیت) |
| بوتاکس | کم تا متوسط؛ تزریق در عضله اسفنکتر است | متوسط | کوتاه؛ معمولا چند روز | موقتی بودن اثر (نیاز به تکرار)، بی‌اختیاری موقتی خفیف، عفونت محل تزریق | حدود ۶۰-۷۰٪ (ممکن است نیاز به تکرار داشته باشد) |
| اسفنکتروتومی | متوسط؛ جراحی باز که درد پس از عمل دارد | متوسط تا بالا | ۲ تا ۶ هفته؛ دوره نقاهت طولانی‌تر | خطر بی‌اختیاری مدفوع (حدود ۵-۱۰٪)، عفونت، خونریزی، عود کمتر | حدود ۸۰-۹۰٪ (موفقیت بالا، ریسک عوارض) |
توضیح فاکتورها:
-
میزان درد و ناراحتی: میزان احساس درد و ناراحتی بعد از درمان، که برای بسیاری بیماران یک عامل مهم انتخاب روش است.
-
هزینه درمان: شامل هزینه‌های جراحی، بیهوشی، مراقبت‌های پس از عمل و تجهیزات مورد نیاز است.
-
مدت زمان نقاهت: مدت زمانی که بیمار نیاز دارد تا به زندگی روزمره خود بازگردد و توانایی فعالیت عادی را داشته باشد.
-
عوارض و ریسک‌ها: احتمال بروز مشکلاتی مانند بی‌اختیاری، عفونت، خونریزی یا برگشت بیماری.
-
درصد موفقیت: نرخ بهبودی موفق و رضایت بیماران از درمان بر اساس مطالعات و آمارهای پزشکی.
نکته:
انتخاب روش درمان به عوامل متعددی مثل نوع و شدت شقاق، شرایط عمومی بیمار، وجود بیماری‌های زمینه‌ای، تجربه پزشک و امکانات درمانی بستگی دارد. برای مثال:
-
دیلاتاسیون ممکن است به دلیل هزینه پایین‌تر و سادگی برای برخی بیماران انتخاب شود، اما عوارض آن باید مدنظر قرار گیرد.
-
لیزر به دلیل کم تهاجمی بودن و درصد موفقیت بالا، روش ترجیحی در بسیاری مراکز تخصصی است.
-
بوتاکس گزینه‌ای موقت و کم‌خطر برای بیمارانی است که تمایل به جراحی ندارند.
-
اسفنکتروتومی جراحی قطعی‌تر و سنتی با موفقیت بالا است، اما عوارض آن بیشتر است و نیاز به مراقبت بیشتری دارد.
سوالات متداول درباره درمان شقاق با دیلاتاسیون
1. آیا درمان شقاق با دیلاتاسیون دائمی است؟
درمان شقاق با دیلاتاسیون می‌تواند باعث بهبود علائم و کاهش درد شود، اما به دلیل ماهیت این روش که تنها باعث کشش عضله اسفنکتر میشود، در برخی بیماران احتمال بازگشت بیماری وجود دارد.
برای شقاق مزمن، معمولاً دیلاتاسیون به تنهایی کافی نیست و ممکن است نیاز به درمانهای تکمیلی یا روش‌های جراحی دیگر باشد. بنابراین، دائمی بودن این درمان بستگی به شدت بیماری و مراقبت‌های بعدی دارد.
2. آیا بعد از عمل دیلاتاسیون نیاز به استراحت دارم؟
پس از عمل دیلاتاسیون، معمولاً نیاز به استراحت مطلق نیست، اما بهتر است چند روز اول از فعالیت‌های سنگین و ورزش‌های فشارزا پرهیز کنید.
استراحت نسبی و رعایت نکات مراقبتی مثل استفاده از داروهای نرم‌کننده مدفوع، رعایت رژیم غذایی مناسب و بهداشت دقیق ناحیه مقعد، به بهبود سریعتر کمک می‌کند.
3. دیلاتاسیون بهتر است یا لیزر؟
لیزر به دلیل کم تهاجمی بودن، درد کمتر، دوره نقاهت کوتاه‌تر و درصد موفقیت بالاتر، معمولاً روش ترجیحی برای درمان شقاق محسوب میشود.
دیلاتاسیون ممکن است هزینه کمتری داشته باشد ولی با عوارض بیشتری مانند خطر بی‌اختیاری همراه است. انتخاب بین این دو روش باید با نظر پزشک متخصص و براساس شرایط بیمار انجام شود.
4. هزینه درمان شقاق با دیلاتاسیون چقدر است؟
هزینه درمان با دیلاتاسیون نسبت به روش‌های پیشرفته مانند لیزر کمتر است و معمولاً شامل هزینه‌های جراحی، بیهوشی، تجهیزات و مراقبت‌های پس از عمل میشود.
هزینه دقیق به محل درمان، تخصص پزشک، نوع بیهوشی و امکانات مرکز درمانی بستگی دارد. برای دریافت برآورد دقیق، مشاوره با مرکز درمانی یا پزشک ضروری است.
5. عوارض بلندمدت درمان شقاق با دیلاتاسیون چیست؟
عوارض بلندمدت ممکن است شامل بی‌اختیاری نسبی در کنترل مدفوع یا گاز روده، آسیب به عضلات اسفنکتر، عود مجدد شقاق، و نارسایی در ترمیم کامل ترک باشد.
رعایت اصول جراحی و مراقبت‌های پس از عمل می‌تواند ریسک عوارض را کاهش دهد، اما این عوارض در برخی بیماران ممکن است به صورت دائمی باقی بماند.
6. آیا دیلاتاسیون برای همه بیماران مناسب است؟
خیر، دیلاتاسیون برای همه مناسب نیست و به خصوص برای بیماران با شقاق مزمن شدید، بیماران مبتلا به بیماری‌های التهابی روده، یا کسانی که سابقه مشکلات کنترل مدفوع دارند، توصیه نمی‌شود. ارزیابی کامل توسط پزشک متخصص ضروری است.
7. چند بار باید دیلاتاسیون انجام شود؟
معمولاً درمان دیلاتاسیون به صورت یک عمل جراحی انجام میشود، اما در موارد خاص و بسته به شدت بیماری، ممکن است نیاز به تکرار درمان یا استفاده از روش‌های تکمیلی باشد.
8. آیا دیلاتاسیون دردناک است؟
در حین عمل با بیهوشی یا بیحسی، بیمار درد احساس نمی‌کند. پس از عمل ممکن است درد و ناراحتی در ناحیه مقعد برای چند روز تا چند هفته وجود داشته باشد که با داروهای مسکن کنترل میشود.
9. مراقبت‌های بعد از عمل دیلاتاسیون چیست؟
رعایت رژیم غذایی پرفیبر و نوشیدن مایعات زیاد، استفاده از داروهای نرم‌کننده مدفوع، رعایت بهداشت ناحیه مقعد، و پرهیز از زور زدن هنگام دفع مدفوع از مهم‌ترین مراقبت‌ها هستند.
10. آیا دیلاتاسیون با بیهوشی انجام میشود؟
بله، معمولاً دیلاتاسیون تحت بیهوشی عمومی یا بیحسی موضعی انجام میشود تا بیمار در حین عمل هیچ دردی احساس نکند.
11. احتمال بی‌اختیاری مدفوع پس از دیلاتاسیون چقدر است؟
مطالعات نشان می‌دهند که ۱۲ تا ۲۷ درصد بیماران ممکن است پس از عمل دیلاتاسیون درجاتی از بی‌اختیاری گاز یا مدفوع را تجربه کنند. این میزان بسته به دقت جراح و شرایط بیمار متفاوت است.
12. چه زمانی باید بعد از دیلاتاسیون به پزشک مراجعه کنم؟
در صورت بروز درد شدید، خونریزی زیاد، تورم، تب، یا هر علامت غیرعادی باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
جمع‌بندی نهایی
درمان شقاق با دیلاتاسیون، روشی قدیمی و موثر برای کاهش فشار دریچه مقعد است، اما عوارضی مانند بی‌اختیاری و احتمال بازگشت بیماری دارد.
امروزه روش‌های نوین و کم‌عارضه‌تری مانند لیزر شقاق طرفداران بیشتری دارند. با این حال، در شرایط خاص و با نظر پزشک، دیلاتاسیون می‌تواند گزینه درمانی مناسبی باشد.
مراقبت‌های بعد از عمل و پیشگیری از یبوست و اسهال از اهمیت بالایی برخوردار است تا روند درمان موفقیت‌آمیز باشد.
اگر به دنبال درمان قطعی، علمی و با کمترین عوارض شقاق هستید، حتما با یک پزشک متخصص مشورت کنید تا بهترین روش متناسب با شرایط شما انتخاب شود.
برای اطلاعات جامع و علمی درباره روش‌های مختلف درمان شقاق، از جمله درمان شقاق با دیلاتاسیون، می‌توانید به مقاله معتبر Medscape مراجعه کنید.
این منبع تخصصی به بررسی دقیق روش‌ها، مزایا، معایب و عوارض هر یک می‌پردازد و به شما کمک می‌کند با دانش کامل و اطمینان بهترین راه درمانی را انتخاب کنید.
برای مطالعه کامل مطلب به صفحه Medscape – Anal Fissure Treatment & Management مراجعه نمایید:
