وقتی مقعد، زخم می‌شود: همه چیز درباره پارگی مقعد

هیچ‌چیز به اندازه‌ی درد مقعد، نمی‌تواند آرامش روانی یک انسان را به‌هم بریزد. کافی است یک‌بار هنگام دفع، دردی کشنده، سوزش و خون را تجربه کرده باشید تا متوجه شوید پارگی مقعد تا چه اندازه می‌تواند کیفیت زندگی را مختل کند.

این عارضه‌ی ظاهراً ساده، در واقع یکی از شایع‌ترین مشکلات ناحیه نشیمنگاهی است که اگر به‌موقع و اصولی درمان نشود، به شکل مزمن در‌آمده و حتی نیاز به جراحی خواهد داشت.

در این مقاله، به‌صورت علمی، دقیق و کاربردی به بررسی همه‌ی ابعاد پارگی مقعد می‌پردازیم؛ از علت‌ها و علائم تا روش‌های نوین درمان با لیزر، خطرات رابطه مقعدی، راهکارهای پیشگیری، و معرفی یکی از پزشکان مطرح این حوزه: دکتر حسام کندری.

پارگی مقعد چیست؟

پارگی مقعد که در منابع علمی با عنوان “Anal Fissure” شناخته می‌شود، به ترک یا زخم سطحی در دیواره‌ی داخلی کانال مقعد گفته می‌شود. این زخم اغلب در خط میانی خلفی مقعد ایجاد می‌شود و می‌تواند بسیار دردناک باشد.

در واقع، سطح داخلی مقعد (مخاط آنال) ساختاری ظریف و حساس دارد. زمانی که تحت فشار بیش از حد یا آسیب فیزیکی قرار بگیرد، ممکن است دچار پارگی شود. این ترک گاهی سطحی بوده و خودبه‌خود ترمیم می‌شود، اما در بسیاری موارد عمقی شده و به‌دلیل اسپاسم عضله‌ی اسفنکتر داخلی، وارد یک چرخه‌ی درد و عدم ترمیم می‌شود.

چه عواملی باعث پارگی مقعد می‌شوند؟

دلایل ایجاد پارگی مقعد می‌تواند بسیار متنوع باشد، اما مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

1. یبوست مزمن

فشار زیاد برای دفع مدفوع سفت، یکی از اصلی‌ترین عوامل ترک‌خوردگی مقعد است. هنگام فشار، بافت دیواره مقعد دچار کشش می‌شود و همین امر باعث ایجاد زخم می‌گردد.

2. اسهال مداوم

در مقابل، اسهال مزمن نیز می‌تواند مخاط مقعد را تحریک کرده و با عبور مکرر مدفوع شل، زمینه را برای پارگی مقعد فراهم کند.

3. زایمان طبیعی

در زنان، به‌ویژه پس از زایمان‌های سخت، به دلیل فشار زیاد به کف لگن و ناحیه پرینه، احتمال ایجاد ترک در مقعد افزایش می‌یابد.

4. رابطه جنسی مقعدی

یکی از مهم‌ترین و البته کمتر صحبت‌شده‌ترین عوامل، رابطه‌ی مقعدی بدون آمادگی مناسب است. کانال آنال برخلاف واژن، خاصیت ارتجاعی زیادی ندارد و به همین دلیل، دخول بدون روان‌کننده یا آماده‌سازی مناسب می‌تواند به پارگی شدید مقعد منجر شود.

5. بیماری‌های زمینه‌ای

بیماری‌های التهابی روده (مثل کرون و کولیت)، سرطان‌های ناحیه آنورکتال، و حتی HIV می‌توانند زمینه‌ساز یا تشدیدکننده‌ی زخم‌های مزمن مقعدی باشند.

علائم پارگی مقعد

تشخیص پارگی مقعد معمولاً به‌سادگی با بررسی علائم زیر ممکن است:

• درد شدید هنگام دفع مدفوع: اغلب به‌صورت سوزش یا بریدگی شدید توصیف می‌شود.
• درد باقی‌مانده بعد از اجابت مزاج: درد ممکن است تا چند ساعت ادامه داشته باشد.
• خونریزی مقعدی: به‌صورت خون قرمز روشن روی سطح مدفوع یا دستمال دیده می‌شود.
• خارش یا سوزش اطراف مقعد
• احساس زخم یا تنگی در ناحیه آنال

در مراحل اولیه، این علائم ممکن است چند روزه برطرف شوند، اما در صورت تداوم بیش از ۶ هفته، پارگی وارد مرحله‌ی مزمن می‌شود.

آیا رابطه مقعدی می‌تواند باعث پارگی مقعد شود؟

از دیدگاه پزشکی، بله. رابطه‌ی مقعدی یکی از عوامل بالقوه پارگی مقعد است؛ به‌ویژه اگر بدون روان‌کننده و بدون آمادگی عضلانی انجام شود.

کانال مقعد به‌طور طبیعی برای عبور خروجی (مدفوع) طراحی شده و فاقد خاصیت ارتجاعی کافی برای دخول است. عضلات اسفنکتر داخلی و خارجی مقعد نیز در شرایط عادی در حالت انقباض هستند.

در صورت فشار بیش از حد، این عضلات دچار اسپاسم شده و بافت داخلی ممکن است دچار ترک یا زخم گردد. به همین دلیل، بسیاری از پارگی‌های مزمن در افرادی دیده می‌شود که رابطه‌ی مقعدی بدون اصول و مراقبت کافی داشته‌اند.

درمان پارگی مقعد؛ از روش‌های خانگی تا لیزر پیشرفته

درمان پارگی مقعد به دو دسته کلی تقسیم می‌شود:

1. درمان‌های غیر جراحی (برای موارد حاد یا تازه)

• افزایش مصرف فیبر و آب برای نرم شدن مدفوع
• نشستن در لگن آب گرم چند بار در روز
• استفاده از کرم‌های موضعی (مانند نیتروگلیسیرین یا دیلتیازم)
• داروهای شل‌کننده عضلات مقعد
• استفاده موقت از مسکن‌ها

این روش‌ها ممکن است در ۶۰-۷۰٪ موارد حاد مؤثر باشند.

2. درمان قطعی و پیشرفته: لیزر پارگی مقعد

در موارد مزمن یا مقاوم، بهترین و پیشرفته‌ترین روش درمانی، لیزر شقاق مقعد است.

مزایای درمان با لیزر:

• بدون تیغ جراحی و بخیه
• بدون نیاز به بیهوشی عمومی
• کاهش چشم‌گیر خونریزی و درد
• ترمیم دقیق بافت آسیب‌دیده با حداقل تهاجم
• بازگشت به زندگی عادی در کمتر از ۴۸ ساعت

دکتر حسام کندری؛ پیشگام درمان لیزری پارگی مقعد

در میان پزشکانی که در حوزه‌ی درمان بیماری‌های نشیمنگاهی با لیزر فعالیت می‌کنند، نام دکتر حسام کندری برجسته است.

دکتر کندری با تجربه‌ی فراوان در درمان انواع شقاق، فیستول، بواسیر و کیست مویی، از دستگاه‌های لیزر پیشرفته استفاده می‌کند که امکان درمان بدون درد، خونریزی و بستری را فراهم کرده‌اند.

او در کلینیک خود، سالانه صدها بیمار را با روش‌های نوین لیزری درمان می‌کند و رضایت بالای بیماران نشان از کیفیت خدمات این مرکز دارد.

چگونه از پارگی مقعد پیشگیری کنیم؟

پیشگیری همیشه ساده‌تر، کم‌هزینه‌تر و مؤثرتر از درمان است. برای کاهش خطر ایجاد پارگی مقعد، باید با شناخت عوامل محرک، سبک زندگی خود را اصلاح کنیم. این موارد را به‌صورت علمی بررسی می‌کنیم:

1. کنترل یبوست

مهم‌ترین عامل پارگی مقعد، یبوست است. برای جلوگیری از آن:

• روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان آب بنوشید
• فیبر کافی مصرف کنید (میوه، سبزی، غلات کامل)
• فعالیت بدنی روزانه داشته باشید
• در صورت نیاز، از ملین‌های سبک تحت نظر پزشک استفاده کنید

2. دفع منظم و بدون فشار

عادت دادن بدن به دفع روزانه و پرهیز از نگه‌داشتن مدفوع از اصول اصلی مراقبت از سلامت روده و مقعد است. همچنین، از فشار آوردن بیش از حد هنگام دفع خودداری کنید.

3. بهداشت مقعد

شستشوی زیاد با صابون‌های محرک یا دستمال زبر، می‌تواند پوست ناحیه مقعد را تحریک و احتمال ترک‌خوردگی را افزایش دهد. استفاده از آب ولرم کافی است.

4. رابطه مقعدی ایمن و آگاهانه

اگر رابطه مقعدی انجام می‌شود، باید با روان‌کننده، تحریک عضلانی و رعایت اصول انجام شود. رعایت این موارد می‌تواند احتمال بروز پارگی مقعد را به شدت کاهش دهد.

پارگی مقعد حاد یا مزمن؟ فرقشان چیست؟

پارگی مقعد حاد معمولاً در عرض چند روز تا نهایتاً شش هفته ایجاد می‌شود و در صورت رعایت رژیم غذایی و درمان‌های اولیه، قابل ترمیم است.
اما اگر بیش از شش هفته ادامه پیدا کند یا به درمان‌های غیرجراحی پاسخ ندهد، به شقاق مزمن تبدیل می‌شود.

ویژگی‌های شقاق مزمن:

• لبه‌های زخم ضخیم و سفید شده‌اند (فیبروز)
• ممکن است زائده پوستی یا گوشت اضافه ایجاد شود
• معمولاً با اسپاسم شدید عضله اسفنکتر همراه است
• نیاز به درمان‌های پیشرفته‌تر مانند لیزر شقاق مقعدی دارد

درمان دارویی یا لیزری؟ کدام مؤثرتر است؟